پمپ پریستالتیک چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

 اگر قبل از خرید پمپ پریستالتیک به دنبال کسب اطلاعاتی در این زمینه هستید که پمپ پریستالتیک چیست و چه ویژگی هایی دارد، در این مطلب قرار است به خوبی شما را با این نوع پمپ آشنا کنیم. این پمپ ها که به نام پمپ های غلطکی و شلنگی نیز معروفند از لحاظ عملکرد از نوع جا به جایی مثبت هستند و می توانند به صورت خطی سیال را منتقل کنند. جنس بدنه این پمپ ها معمولا از استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ ساخته می شود. اهمیت ویژه این پمپ ها در نوع ساختارشان است.

داخل پمپ های پریستالتیک از یک تیوپ یا شلنگ انعطاف پذیر برای مسیر حرکت سیال استفاده می شود که باعث می شود سیال با بدنه پمپ هیچ تماسی نداشته باشد و محیط می تواند کاملا ایزوله باشد. جنس این لوله (تیوپ) را می توان با توجه به نوع سیال عبوری از آن انتخاب کرد در نتیجه امکان سازگاری با انواع سیالات و سیالی که دارای خورندگی یا ذرات جامد باشند نیز وجود دارد. همچنین به علت اینکه سیال فقط با جداره داخلی لوله در تماس است نیاز به سیل مکانیکی و آب بند پکینگ و اورینگ و … به حداقل می رسد.

آشنایی با انواع پمپ های پریستالتیک

پمپ های پریستالتیک را می توان بر اساس معیارهای مختلفی مانند نوع عملکرد، فشار و کاربرد دسته بندی کرد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با پمپ های پریستالتیک به معرفی برخی از رایج ترین انواع پمپ های پریستالتیک می پردازیم:

پمپ پریستالتیک غلطکی یا تیوپی (Tube pump)

این پمپ ها دارای محفظه خشک هستند و برای فشار های کمتر استفاده می گردند. فشار کاری این پمپ ها کمتر از هوزپمپ هاست. درون این پمپ ها حداقل دو غلطک وجود دارد که به صورت 180 درجه نسبت بهم قرار گرفته اند. تعداد غلطک ها ممکن است به 8 یا 12 عدد نیز برسد. افزایش تعداد غلطک ها باعث کاهش عمر تیوپ سیال می گردد. طراحی غلطک ها به دو صورت انسداد ثابت و غلطک فنری انجام می شود. در انسداد ثابت غلطک ها در جای ثابتی فیکس شده اند و در هنگام چرخش مکان هندسی آنها تغییری نمیکند. در این مدل پمپ ها با توجه به برخورد غلطک با نقطه مشخصی از تیوپ احتمال سایش در آن نقطه بیشتر است و عمر مفید تیوپ کوتاه تر می شود.

در مدل غلطک فنری، غلطک ها بر رو فنر هایی نصب شده اند و تماس غلطک با تیوپ به یک نقطه محدود نیست و محدوده بیشتری را شامل می شود. با توجه به تغییرات ضخامت دیواره تیوپ، میزان انسداد ( که درصدی از میزان ضخامت دیواره تیوپ بیان می شود) متفاوت می باشد ولی اگر آن را ثابت فرض کنیم ؛ فنر ها فشار های برابری به دیواره تیوپ وارد کرده و عملکرد تنشی یکنواخت ایجاد می شود.

پمپ پریستالتیک شلنگی

​ در این پمپ ها که به هوز پمپ نیز معروف هستند معمولا به جای غلطک از کفشک استفاده می شود. برای جلوگیری از سایش شلنگ داخل محفظه پمپ را از روغن پر میکنند. برای استفاده در فشار های بالا ( تا 16 بار ) استفاده می شود و ضخامت محفظه و شلنگ در این پمپ ها نسبت به پمپ های تیوپی بیشتر است در نتیجه از شلنگ سفت تری استفاده می شود و برای انسداد آن نیروی بیشتری مصرف می گردد. جنس شلنگ این پمپ ها با توجه به نوع سیال عبوری و برای کاهش خستگی و سایش، از پلیمر هایی که خاصیت الاستیسیته بالایی دارند انتخاب می شوند.

پمپ پریستالتیک خارج از مرکز 360 درجه

​ در این مدل پمپ ها از یک غلطک بزرگی که محور آن خارج از مرکز می باشد استفاده می شود. لوله ی انعطاف پذیر در این پمپ ها به صورت 360 درجه دور تا دور محفطه کشیده شده و غلطک در هنگام چرخش با تمام تیوپ مماس است. در این طرح میزان اصطکاک کمتری بین غلطک و تیوپ وجود دارد زیرا یک فشار و انسداد در هر سیکل وجود دارد و میزان دبی در این پمپ در سرعت دورانی یکسان نسبت به طرح های دیگر، بیشتر است.

پمپ پریستالتیک آ​زمایشگاهی

​پمپ پریستالتیک آ​زمایشگاهی عمدتا تک فاز هستند و در ابعاد کوچک تر ساخته می شوند و قابلیت حمل آسانی دارند از جمله ویژگی های این پمپ ها میتوان توانایی ایجاد دستور شروع پمپاژ و توقف، تنظیم جهت گردش و سرعت گردش را نام برد. این پمپ ها برای دسترسی به فشار های کم ساخته شده اند و مصارف پزشکی و آزمایشگاهی دارند. پمپ های سری دیسپنسر (Dispencer)  و سری فلوریت (Flow Rate) از جمله پمپ های آزمایشگاهی هستند که دارای یک ماکروپروسسور بوده که بعد از وارد کردن اطلاعات مربوط به سایز شلنگ، نمایشگر دبی خروجی را نمایش می دهد. سری دیسپنسر دارای قابلیت تقسیم خطوط جریان را دارند و به صورت چند کاناله ساخته می شوند.

نحوه کار پمپ پریستالتیک

حالا که میدانید پمپ پریستالتیک چیست، باید بدانید که در این پمپ‌ها یک رولر یا غلطک هم تعبیه شده است. وظیفه این رولر این است که سیال را حرکت دهد. با چرخش رولر، فشار مثبتی در شلنگ یا تیوپ ایجاد می‌شود و به‌تبع آن سیال جا به جا می‌شود. راهکار کارکرد این پمپ‌ها به این شکل است که با چرخش رولر درون محفظه، فشاری در خط لوله اعمال می‌شود که باعث حرکت سیال به جلو می‌شود و همچنین خلاایجاد شده پشت رولر باعث مکش سیال به سمت داخل می‌شود. با افزایش سرعت چرخش رولر، سرعت حرکت سیال نیز افزایش می‌یابد.

نکته مهم در انتخاب شلنگ دقت به این موضوع است که باید الاستومری انتخاب شود که در هنگام کار پمپ بعد از میلیون ها بار مسدود و باز شدن ، سطح مقطع دایره ایی شکل خود را حفظ کند و تغییر شکل ندهد. از جمله پلیمر های الاستومری که برای این کار انتخاب می کنند میتوان از سیلیکون، پلی پروپیلن PVC ، EPDM را نام برد زیرا دارای مقاومت خستگی وشیمیایی بالایی هستند.

دبی پمپ های پریستالتیک از چند عامل تاثیر می پذیرد؟

در بیان دبی پمپ‌های پریستالتیک، چندین عامل تاثیرگذار دخیل هستند. اولین عامل قطر داخلی تیوب است که بر دبی پمپ تأثیر می‌گذارد. قطر داخلی تیوب باید به گونه‌ای باشد که جریان مایع را در داخل تیوب به طور مناسب و بدون ایجاد مقاومت زیادی جابجا کند. عامل دوم که تأثیر دارد، طول شلنگی است که پمپ در آن قرار دارد. طول شلنگ تعیین می‌کند که مسافتی که مایع باید طی کند تا از پمپ عبور کند چقدر است. هر چه طول شلنگ بزرگتر باشد، مایع باید مسافت بیشتری را طی کند و بنابراین دبی پمپ کاهش می‌یابد. عامل سوم هم سرعت چرخش دورانی غلطک‌ها است. سرعت چرخش غلطک‌ها بر میزان تأثیرگذاری آن‌ها در تحرک مایع تأثیر دارد. سرعت بالاتر غلطک‌ها باعث تسریع جریان مایع می‌شود و دبی پمپ افزایش می‌یابد. و در نهایت، افزایش تعداد غلطک‌ها نیز تأثیرگذار است. با افزایش تعداد غلطک‌ها، تعداد نقاط فشار و انقباض در تماس با مایع افزایش می‌یابد که باعث افزایش دبی پمپ می‌شود. به این صورت، عوامل فوق به طور جمعی و همزمان بر دبی پمپ‌های پریستالتیک تأثیر می‌گذارند.

ویژگی های پمپ های پریستالتیک

بعد از آشنایی با پمپ های پریستالتیک، وقت آن رسیده است با ویژگی های این پمپ ها آشنا شوید. قابل ذکر است پمپ های پریستالتیک ویژگی های متعددی دارند، آنها با ساختاری که دارند، به طور آرام و ملایم سیال را پمپ می کنند که باعث کاهش آشفتگی و تنش برشی سیال می شود. این ویژگی مهمی است زیرا پمپ های پریستالتیک به خاطر این ساختار، قادر به پمپاژ به صورت نرم و بی صدا هستند. یکی دیگر از ویژگی های پمپ های پریستالتیک، یک طرفه بودن و چرخش غلطک است. به این معنی که سیال پمپ شده از طریق این پمپ ها قابلیت برگشت به سیستم قبل را ندارد، که این امر به افزایش دقت سیستم کمک می کند. بعضی از پمپ های پریستالتیک قابلیت تنظیم سرعت دارند و میزان دبی سیال خروجی را کنترل می کنند. این ویژگی می تواند برای کاربردهای مختلف مثل تزریق داروها در بیمارستان ها و دیگر صنایع مفید باشد.

از ویژگی های دیگر این پمپ ها، قابلیت کنترل دقیق دبی توسط VED است. این به معنی داشتن قابلیت تنظیم دقیق مقدار سیالی است که توسط پمپ پمپ می شود. پمپ های پریستالتیک دارای قدرت مکش منفی (NPSH) بالایی هستند که به معنی توانایی آنها در جلوگیری از هر گونه خروجی سیال از سیستم قبلی و جلوگیری از جذب هوا است. علاوه بر این، پمپ های پریستالتیک کم صدا و کم حجم هستند که این ویژگی ها منجر به کاهش صداها و جا به جایی آنها می شود. در نهایت، این پمپ ها قابلیت راه اندازی خشک و بدون سیال را نیز دارند. همچنین، به خاطر قابلیت سازگاری عالی با انواع سیالات، پمپ های پریستالتیک قادر به استفاده از شلنگ ها و سایز های مختلف شلنگ ها با فرمول های مختلف هستند.